De hoeveelheid elektriciteit die in het elektriciteitsnet geïnjecteerd wordt, moet altijd gelijk zijn aan de verbruikte hoeveelheid elektriciteit. Het netevenwicht is dan ook een natuurkundige wet.
Dat evenwicht in stand houden, wordt steeds complexer. Dit komt onder meer door:

• de groeiende productie van hernieuwbare energie, die weliswaar weersafhankelijk is;
• onze veranderende verbruikspatronen;
• structurele problemen (stopzetten van de kerncentrales, stroomschaarste, enz.).

Een flexibiliteitsmarkt is een mogelijke manier om het evenwicht op het elektriciteitsnet in stand te houden.

De flexibiliteitsmarkt vandaag: voor bedrijven aangesloten op hoogspanning

De flexibiliteitsmarkt wordt georganiseerd door Elia, de Belgische transmissienetbeheerder, en richt zich tot grootverbruikers elektriciteit. Denk maar aan bedrijven of ziekenhuizen die op het hoogspanningsnet zijn aangesloten. Maar ook eigenaars van productie-installaties (zoals warmte-krachtkoppelingsinstallaties in een bedrijf) kunnen deelnemen.

In de praktijk verbinden deze bedrijven zich ertoe om, in ruil voor een financiële vergoeding, hun gebruik van het elektriciteitsnet af te stemmen op de noden van dat net. Zo kunnen zij bijvoorbeeld bepaalde stroomintensieve industriële processen tijdelijk uitschakelen wanneer de vraag naar elektriciteit groter is dan het beschikbare aanbod.

Daartoe werken deze bedrijven doorgaans samen met zogenaamde aggregatoren, ook wel Flexibility Service Providers genoemd. Dat zijn gespecialiseerde dienstverleners die een portefeuille aanhouden van klanten die bereid zijn om een dergelijke flexibiliteitsdienst te verstrekken. De aggregatoren spelen de rol van tussenschakel tussen Elia enerzijds en hun klanten anderzijds.

Alles onder controle op Brusselse distributienet

Op lokaler niveau kan de kloof tussen productie en vraag naar stroom congesties veroorzaken. Dat gebeurt wanneer het net bepaalde technische grenzen bereikt. Bijvoorbeeld bij te veel vermogen of te veel spanning.

In dergelijke gevallen kunnen de installaties beschadigd raken. Daarom bestaan er automatische systemen die elementen van het netwerk zullen afschakelen zodra de limiet bereikt is (een beetje zoals uw zekeringautomaten thuis). Doen deze pieken zich maar uiterst zelden voor, dan is er niets aan de hand. Maar stel u eens voor dat dit elke dag zou gebeuren!

Op dit ogenblik blijven de congestieproblemen in Brussel, ondanks de groei van hernieuwbare energie, beperkt. Daar zijn verschillende redenen voor:

• In de hoofdstad is zonne-energie vrij verspreid, in tegenstelling tot bepaalde wijken in Vlaanderen of Wallonië, waar op zowat elk huis zonnepanelen liggen.
• Laadpalen voor elektrische voertuigen zijn nog schaars.
• Warmtepompen zijn in de stad moeilijker te installeren.

Maar wellicht zal het niet zo lang duren voordat dit verder evolueert…

Hoe kan ik als particulier meewerken aan de flexibiliteit?

Er bestaan verschillende middelen die particulieren moeten aanzetten om bij te dragen tot de flexibiliteit van het net. De uitrol hiervan gaat hand in hand met de evolutie van het net en de verwachte komst van slimme meters.

Impliciet via incentives

Dit systeem wordt nu al uitgerold. Het moet verbruikers aanzetten om hun elektriciteitsgebruik aan te passen. Hoe?

• door stopzetting van het compensatiesysteem voor zonnepanelen. Zo worden eigenaars van zonnepanelen ertoe aangezet om stroom te verbruiken wanneer zij die opwekken in plaats van die terug te injecteren op het net;
• door systemen in te voeren zoals collectief zelfverbruik;
• door nieuwe manieren te bedenken om elektriciteit te factureren. Daarbij wordt dan niet enkel rekening gehouden met het daadwerkelijke verbruik, maar ook met het maximale vermogen dat je als klant van het net wil afnemen (vooral voor professionele verbruikers).

Expliciet

Op langere termijn zou het bijvoorbeeld mogelijk zijn om bij congestie op het net vanop afstand het opladen van elektrische voertuigen te beperken/verhinderen.