De energietransitie is de overschakeling van oude energieproductie- en verbruiksmethodes naar een nieuw systeem dat beter aangepast is aan de realiteit van vandaag.

Zo’n systeem heeft de volgende kenmerken:

• minder afhankelijk van fossiele brandstoffen (aardolie, steenkool, aardgas);
• meer hernieuwbare energie (windenergie, zonne-energie, groen gas…);
• een grotere energie-efficiëntie en minder verspilling;
• flexibeler (in staat om zich aan te passen aan de hernieuwbare productie, die bijvoorbeeld varieert naargelang de weersomstandigheden);
• meer gedecentraliseerd (meerdere productie-eenheden verspreid over het land i.p.v. enkele centrale punten);
• gebaseerd op nieuwe, digitale technologieën;
• met een grotere bevoorradingszekerheid voor landen zoals België, die in grote mate afhankelijk zijn van energie die in het buitenland wordt geproduceerd;
• …

Waarom zitten we nu in een energietransitie?

Sinds de industriële revolutie is de manier waarop we energie produceren en verbruiken sterk geëvolueerd.

Onze fabrieken draaiden vroeger uitsluitend op fossiele energie (aardolie, steenkool, ...). Deze natuurlijke hulpbronnen zijn niet onuitputtelijk, en blijken bovendien ook een zware impact te hebben op het milieu. Dat groeiend besef heeft de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen in de hand gewerkt.

Tegelijkertijd is ook de manier waarop we energie verbruiken veranderd. We verbruiken meer elektriciteit, op alle ogenblikken van de dag. Sinds de industriële revolutie is het aantal inwoners van ons land verzevenvoudigd, net zoals het gemiddelde energieverbruik per inwoner.

Heel wat Belgen hebben zonnepanelen op hun dak liggen om deels aan hun stroombehoeften te voldoen, en worden zo prosumer (producent en consument). Anderen rijden in een 100% elektrisch voertuig dat ze thuis opladen.

Onze energienetten zijn niet voorzien op deze nieuwe toepassingen en uitdagingen. Daarom moeten ze transformeren.

Wie staat in voor de energietransitie?

De energiesector

De energiesector is als eerste betrokken bij deze evolutie en speelt dus een voortrekkersrol in de vele uitdagingen die de energietransitie meebrengt.

Zo bijvoorbeeld is een aanpassing nodig van de elektriciteitstransmissie- en -distributienetten. Het beheer van het evenwicht tussen stroomverbruik en -productie wordt ingewikkelder. Om dit aan te pakken, zijn meer slimme netten vereist. 

De autoriteiten

De autoriteiten zijn op alle bestuursniveaus verbintenissen aangegaan inzake energie en klimaat. Denk maar aan de akkoorden van Parijs, het Europees actiekader voor klimaat en energie 2030, het Nationaal Energie-Klimaatplan enz.

De energietransitie vormt de hoeksteen van deze engagementen. Zo heeft ze betrekking op de doelstellingen om de broeikasgassen te verminderen, de energie-efficiëntie te verbeteren en de hernieuwbare energieproductie te verhogen.

Wij als consument!

De energietransitie is ook een zaak van iedereen. Om de voordelen van een duurzamer, flexibeler en betrouwbaarder energiesysteem te kunnen benutten, moeten consumenten (particulieren en bedrijven) een actieve rol spelen. Hoe?

• Door ons verbruik aan te passen aan de hoeveelheid energie die op het net beschikbaar is, dankzij  info die slimme meters verschaffen;
• Door deel te nemen aan de flexibiliteitsmarkt;
• Door eerst lokaal geproduceerde energie te verbruiken, bijvoorbeeld via collectief zelfverbruik;
• Door energieverspilling te voorkomen; werken uitvoeren die de energie-efficiëntie bevorderen of meters vervangen door efficiëntere modellen;
• …

De energietransitie, met of zonder kernenergie?

Afhankelijk van het land, de regio en de gesprekspartners zijn de meningen verdeeld over welke energiebronnen passen bij een dergelijke energietransitie.

Voor sommigen betekent dit een verschuiving van fossiele brandstoffen en kernenergie naar hernieuwbare energie. Voor anderen is kernenergie juist onmisbaar voor de energietransitie.